Korića han u Gračanici: Ugroženo arheološko područje
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika 2003. godine, proglasila je Arheološko područje – Korića han u Gračanici nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
Lokalitet se nalazi u jugozapadnom dijelu grada Gračanice, sa južne strane starog puta Tuzla-Gračanica-Doboj. Jugoistočno od lokaliteta, na udaljenosti oko 200 m, teče rijeka Sokoluša koja se nešto dalje uliva u Spreču. Smatra se da su u dalekoj prošlosti obje rijeke tekle neposredno pored arheološkog lokaliteta. Brežuljak, na čijem je središnjem platou i blagim padinama smješteno praistorijsko naselje, zauzima površinu od oko 12.000 m2.
Godine 1971. počela su prva iskopavanja na lokalitetu Korića han. Konstatovan je kulturni sloj debljine do 2,7 m. Urađeno je nekoliko istražnih sondi. Detaljnija istraživanja su sprovedena 1972-1975. godine u okviru arheoloških istraživanja “Praistorijska naselja na području Spreče” koja je preduzela arheolog Milica Kosorić iz Muzeja istočne Bosne u Tuzli. Izvršena su veća iskopavanja u 9 sondi na površini od oko 1.200 m2 (na centralnom dijelu brežuljka i okolnim padinama).
Arheološkim istraživanjima otkriven je veliki broj nalaza: dosta fragmenata keramike, tegovi od pečene zemlje, brojni nalazi kamenih nožića, strugalica i nukleusa, kao i životinjskih kostiju (srna, jelen…)
Pronađeno je veliko naselje tj. dosta tragova kuća, drvene građe, ložišta (lepa)… Zanimljiv je nalaz jedne statuete valjkastog oblika.
Pronađeni pokretni materijal: keramika, oruđa, kosti domaćih i divljih životinja, govore da je osnovno zanimanje stanovnika naselja bila zemljoradnja i stočarstvo.
Naselje je bilo dugotrajno i pružalo dobre uslove za život. O dugom postojanju naselja govore četiri građevinska sloja u njemu.
Datiranjem nalaza, vidimo da život u naselju na Korića hanu traje od perioda srednjeg i mlađeg neolita (od oko 5.000 godina prije naše ere) do ranog bronzanog doba (oko 1500 godine prije naše ere).
Naselje pripada tipu neolitskih naselja sjeveroistočne Bosne i Hercegovine. Lokalitet Korića han je veoma značajan za proučavanje praistorijskog naseljavanja u predjelu sjeverne i sjeveroistočne Bosne. Do sada je veoma malo istražen.
Arheološko područje – Korića han u Gračanici trenutno ulazi u red 80 ugroženih nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine. Ono se nalazi na jedanaestom mjestu Liste ugroženih spomenika BiH i to zbog toga što se unutar zaštićenog područja vrši nezakonita izgradnja objekata.
Najugroženija je istočna strana gdje je pripremljen teren veličine 60×43 m za gradnju proizvodnog pogona. U zapadnom profilu iskopa, visine od oko 4 m vidljivi su jasni tragovi praistorijskog lokaliteta koji je ovim iskopom znatno ugrožen. Lokalitet je ugrožen i gradnjom privatnih kuća i vikendica, na platou i na istočnim padinama. Na sjeverozapadnoj padini lokaliteta niklo je čitavo naselje privatnih stambenih objekata. Na južnom rubu lokaliteta podiže se još jedna proizvodna hala.
Projekat „Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima“, tokom 2018. godine, provodi Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, uz saglasnost i podršku nadležnog Ministarstva za kulturu, sport i mlade TK.
(Nezavisni.ba)